XMoi dziadkowie podzielili gospodarstwo rolne między mojego ojca i jego dwóch braci. Nie robili tego u notariusza. Ani ojciec, ani jego bracia nie mieli aktów własności. Dostali je dopiero w 1975 roku z urzędu gminy. Ojcu przypadła najmniejsza część gospodarstwa, a bracia dostali więcej. Uważam, że to bardzo niesprawiedliwe. Ojciec niedawno zmarł. Zastanawiam się, czy mógłbym jeszcze coś odzyskać z tego majątku po dziadkach. Czy można jakoś podważyć akty własności, które otrzymali bracia ojca?
YJest to niemożliwe – i to już od dawna. Ojciec Pana i jego bracia otrzymali akty własności ziemi na podstawie ustawy z 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.
Zgodnie z art. 1 tej ustawy, rolnicy będący posiadaczami nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstw stawali się z mocy prawa ich właścicielami. Działo się tak, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku. Własność nabywali również rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie wymienionej wyżej ustawy, czyli do 4 listopada 1971 roku, byli samoistnymi posiadaczami nieruchomości nieprzerwanie od lat pięciu. Jednak jeśli uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następowało tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez lat dziesięć.
Nabycie własności następowało w drodze decyzji administracyjnej, jaką był akt własności ziemi wydawany przez właściwy do spraw rolnych organ prezydium powiatowej rady narodowej. Od decyzji wydanej przez organ przysługiwało odwołanie do wojewódzkiej komisji do spraw uwłaszczenia. Ostateczna decyzja stwierdzająca nabycie własności nieruchomości stanowiła podstawę do ujawnienia nowego stanu własności w księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów.
Ustawa o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych została uchylona na mocy ustawy z 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Od 6 kwietnia 1982 r., kiedy ustawa zmieniająca weszła w życie, akty własności ziemi w trybie administracyjnym przestały być wydawane. Jednak nadal było możliwe nabycie własności ziemi na podstawie tzw. ustawy uwłaszczeniowej, jeżeli były spełnione warunki w niej określone. Tyle że stwierdzał to sąd.
1 stycznia 1992 r. zaczęła obowiązywać ustawa z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Zgodnie z jej art. 63, do ostatecznych decyzji wydanych na podstawie przepisów ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych przestano stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności i uchylenia lub zmiany decyzji. Postępowania administracyjne toczące się w takich sprawach zostały umorzone.
Oznacza to, że ostateczne decyzje administracyjne, jakimi są akty własności ziemi, nie mogą od tego czasu zostać podważone.
Dopuszczalność kontroli w trybie postępowań nadzwyczajnych prawidłowości wydanych na podstawie ustawy uwłaszczeniowej aktów własności ziemi istniała przez ponad 20 lat. Przez ten czas powinny zostać wykryte wszelkie ewentualne nieprawidłowości przy ich wydawaniu.
W orzecznictwie sądowym utrwalone jest stanowisko, iż po wejściu w życie art. 63 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, czyli po 1 stycznia 1992 r., stała się niemożliwa kontrola administracyjna ani też sądowa decyzji administracyjnych wydanych przed dniem 6 kwietnia 1982 r. Chodzi o decyzje stwierdzające nabycie przez rolnika z mocy prawa na podstawie ustawy z 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych – własności nieruchomości rolnych, czyli aktów własności ziemi. Po wejściu w życie tego przepisu sąd jest związany decyzją administracyjną, jeżeli została ona uznana przez właściwy organ za ostateczną. Akty własności ziemi wydane Pana ojcu i jego braciom są już zatem nie do podważenia. ●
