Wystarczy spacer po dowolnym sklepie spożywczym, by przekonać się, że nigdy nie było łatwiej być bezglutenowcem niż dziś. Rosnąca liczba dostępnych od ręki produktów bezglutenowych to oczywiście dobre wieści dla ludzi cierpiących na celiakię i kilka innych schorzeń. Jednak może to działać zachęcająco także na wszystkich pozostałych.
– Wielu ludzi sądzi, że wdrożenie diety bezglutenowej to zdrowszy sposób odżywiania. Ale to nie zawsze prawda. Dieta czyni ogromną różnicę na korzyść u ludzi, których organizmy nie przetwarzają właściwie glutenu. Aczkolwiek dieta bezglutenowa nie jest bezwzględnie dobrym wyborem dla wszystkich – mówi Kiersten Nett, dietetyczka z Mayo Clinic w Stanach Zjednoczonych.
Kto powinien zrezygnować z glutenu?
Spożycie glutenu, czyli białka (proteiny) znajdującego się w dużych ilościach w zbożach, takich jak pszenica, jęczmień i żyto, wywołuje wiele objawów m.in. u ludzi z celiakią, czyli chorobą autoimmunologiczną (taką, w której organizm atakuje swoje tkanki), w której gluten wyzwala reakcję układu odpornościowego. Objawami tej choroby mogą być ból brzucha, odbijanie się, biegunka, zmęczenie i utrata wagi. U osób z nieleczoną celiakią dochodzi do uszkodzenia wyściółki jelita cienkiego, a składniki odżywcze nie są przyswajane. Jeśli chory na celiakię będzie spożywać gluten, mogą pojawić się komplikacje w postaci niedoborów niektórych składników odżywczych, anemia, osteoporoza, bezpłodność, problemy neurologiczne.
I tu uwaga! Czy w diecie bezglutenowej może znaleźć się owies? Odpowiedź nie jest łatwa. Owies w swojej naturalnej postaci nie zawiera glutenu. Mógłby więc służyć bezglutenowcom. Jednak takich czystych upraw jest niewiele. Większość dostępnego owsa jet zanieczyszczona. Do zanieczyszczenia glutenem dochodzi na polach, a następnie w procesie przetwarzania.
Z glutenu powinny zrezygnować także osoby bez celiakii, ale z nadwrażliwością na gluten. W nadwrażliwości mamy do czynienia z podobnymi objawami jak w celiakii, ale nie dochodzi do uszkodzenia wyściółki jelita.
Gluten jest też wrogiem cierpiących na tzw. ataksję glutenową. To choroba autoimmunologiczna, w której atakowana jest tkanka nerwowa, powodująca problemy z kontrolą mięśni.
Dieta bezglutenowa jest też dla osób z alergią na pszenicę. Tu również pojawia się nadmierna reakcja ze strony układu odpornościowego na gluten. Objawami mogą być zaparcia i trudności z oddychaniem.
Gluten w piwie i frytkach?
Specjaliści radzą, by osoby z tymi objawami po spożyciu produktów z mąki przechodziły na dietę bezglutenową, ale po konsultacji z gastroenterologiem, który ustali, czy rzeczywiście jest ona potrzebna, a jeśli tak, to w jakim stopniu należy gluten eliminować. Diagnoza oznacza usunięcie z jadłospisu szerokiego spektrum produktów zawierających pszenicę, jęczmień, żyto i owies. Niektóre z nich, jak chleb, kasze czy płatki, są łatwo rozpoznawalne. Ale gluten znajduje się też w mniej oczywistych produktach, jak choćby piwo, sosy do sałatek czy niektóre leki. Gluten znajduje się też w wielu cukierkach, frytkach, przetwarzanym mięsie, syropie z brązowego ryżu, przetworach bazujących na słodzie, niektórych typach sosu sojowego.
Zdrowyś? Nie rezygnuj!
Czy dieta bez glutenu jest zawsze zdrowsza? Specjaliści twierdzą, że właściwie tylko dla osób nietolerujących glutenu. Na przykład mieszanka bezglutenowych ciasteczek nie będzie zdrowsza niż zwykła. W rzeczywistości producenci mogą dodawać do nich więcej cukru lub tłuszczów nasyconych, aby poprawić ich smak.
Wiele produktów z glutenem zawiera dodatek witamin i minerałów. Wiele tych bez glutenu – niestety nie. Jeśli ktoś decyduje się na rezygnację z glutenu, musi intensywniej czuwać nad tym, czy w diecie obecne są wszystkie składniki odżywcze.
Lekarze przestrzegają, by osoby zdrowe, bez reakcji na przetwory zbożowe, nie rezygnowały z glutenu tylko dlatego, że panuje taka moda. Trzeba pamiętać, że celiakia występuje tylko u około 1% populacji. Co prawda, w wielu krajach obserwuje się tzw. niezwiązaną z celiakią wrażliwość na gluten. Ale to nowy problem, jeszcze słabo zbadany. A wielu badaczy twierdzi, że chodzi tu nie tyle o reakcję na gluten, ile o wrażliwość na mogące fermentować oligosacharydy, dwusacharydy, monosacharydy i tzw. alkohole wielowodorotlenowe. Te związki występują w zbożach zawierających gluten. Dlatego też ludzie, na przykład, z zespołem jelita drażliwego czują się lepiej po wyeliminowaniu produktów zbożowych z diety.
Jednak rezygnacja z glutenu ma swoje konsekwencje. Jedną z nich są niedobory. Jeśli wyeliminujemy z diety produkty z ziaren, musimy się liczyć z deficytami żelaza, wapnia, błonnika, kwasu foliowego, witamin B1, B2 i B3. Istnieją badania, z których wynika, że eliminacja glutenu w potaci rezygnacji z produktów pełnoziarnistych może zwiększać ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego.
Karolina Kasperek
