Naukowcy zakładali wpływ takiego krzyżowania, lecz nie przypuszczali, że będzie tak duży. Jak widać na przykładzie siewu kukurydzy w systemie DUO CS oraz programu MaxiMaize, o których w dalszej części – dziś wnioski ze wspomnianych badań wykorzystuje się w praktyce.
r e k l a m a
Muszą zakwitnąć jednocześnie
Założenia polskich naukowców (że swobodne krzyżowe przepylenia między mieszańcami kukurydzy podniesie zawartość skrobi) wynikały z wcześniejszych badań (już w 2007 r.), w których po przepyleniu kukurydzy cukrowej inną kukurydzą pastewną w tej cukrowej nie było typowego cukrowego ziarna tylko ziarno kukurydzy pastewnej. Okazało się, że w wyniku takiego krzyżowego zapylenia, wzajemnego przekrzyżowania między dwoma odmianami, zawartość skrobi w ziarnie kukurydzy wzrasta o 3,0 do 3,5%.
To, że wyniki z najnowszych badań prof. Hanny Sulewskiej opublikowanych w naukowej prasie zagranicznej mogą wyznaczyć nowy kierunek tak w hodowli mieszańców, jak i w technologii uprawy kukurydzy podkreślał kilka lat temu prof. Józef Adamczyk na spotkaniu „Biogazowa Kukurydza” w Pienicach. Mówił wówczas, że na wdrożenia, o ile do nich dojdzie, trzeba poczekać co najmniej kilka lat. Mimo bardzo ciekawych wyników i dużego wzrostu zawartości skrobi praktyczną barierą popularyzowania takiej uprawy mieszanek międzyodmianowych jest zdaniem profesora dopasowanie komponentów. Aby taki efekt uzyskać na polu produkcyjnym w skład mieszanki muszą wejść dwie odmiany, które w warunkach polowych zakwitną w tym samym czasie, z dokładnością do jednego dnia. Jednoczesne kwitnienie to warunek dobrego wzajemnego przepylenia się.
Dodatkowy efekt heterozji
W doświadczeniu na kolbach kukurydzy cukrowej zapylonej pyłkiem kukurydzy pastewnej wystąpiło zjawisko tzw. xenii (ujawniania się genotypu rośliny ojcowskiej po ekspresji genów zawartych w pyłku). Normalnie ziarno kukurydzy zbierane z kolb jest pokoleniem F2 wysianego mieszańca, ale pod warunkiem, że nastąpi jego zapylenie przez osobniki tej samej odmiany. Przy swobodnym przepyleniu pyłkiem innego mieszańca uzyskane ziarno jest mieszańcem dwóch odmian. W przypadku uprawy mieszańców dwuliniowych uzyskujemy przypadkowe mieszańce czteroliniowe, w których mogą ujawniać się pewne efekty heterozji, a także pojawiać się efekty rozszczepienia innych cech. Ziarno pochodzące z takiego przepylenia może różnić się składem chemicznym oraz innymi cechami.
W HR Smolice w 2007 r. przeprowadzono doświadczenie polowe, w którym uzyskano ziarno ośmiu mieszańców kukurydzy, pochodzące z wolnego zapylenia oraz kontrolowanego samozapylenia pod izolatorami. W badaniach analizowano różne parametry jakościowe. W przypadku skrobi swobodne przepylenie mieszaniną pyłku odmian rosnących w sąsiedztwie prowadziło do zgromadzenia w ziarniakach większej ilości skrobi niż przy kontrolowanym samozapyleniu, a różnica w zawartości skrobi wahała się od 2,2% (odmiana Smok) do 6,1% (odmian Bosman). Warto podkreślić, że zawartość skrobi w ziarnie powstałym ze swobodnego przepylenia była cechą bardziej stabilną niż przy kontrolowanym samozapyleniu.
r e k l a m a
Siew w systemie DUO CS
Ciekawostką rynkową dotyczącą podkręcania strawności i energii w kiszonce z kukurydzy była kilka lat temu propozycja Caussade Nasiona Polska Sp. z o.o. (od 1 września ub.r. po połączeniu Euralis Semences i Caussade Semences to firma Lidea) siewu dwóch mieszańców kukurydzy w systemie DUO CS. W pewnym stopniu dochodzi tutaj prawdopodobnie do krzyżowego przepylania, ale w tej koncepcji nie jest to priorytetem. W tej propozycji nie chodzi o większą ilość skrobi, lecz o lepszą strawność skrobi będącej źródłem energii kiszonki.
DUO CS to tak naprawdę technologia siewu polegająca na celowym łączeniu uprawy współrzędowej dwóch mieszańców kukurydzy o zbliżonej wczesności. Dobór odmian zakłada połączenie uzupełniających się wzajemnie typów skrobi, w celu produkcji najwyższej jakości kiszonki i jej maksymalnym wykorzystaniu. Jedna odmiana musi mieć typowe ziarno dent (skrobia mączysta), druga typowe ziarno flint (skrobia szklista). Dzięki DUO CS uzyskujemy stałe, a co najważniejsze, równomierne uwalnianie energii ze skrobi w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy. Dwa rodzaje skrobi znacznie poprawiają jej wykorzystanie przez zwierzęta.
Wyniki badań prowadzonych we Francji, a także w Polsce w Instytucie Zootechniki i w gospodarstwach mlecznych wskazują na przyrost mleczności średnio o 1,4 litra mleka od krowy dziennie już po 2–3 miesiącach stosowania kiszonki uprawianej wg założeń DUO CS. Technicznie system ten opiera się na współrzędowym wysiewie dwóch odmian na jednym polu – odmiany z ziarnem flint i odmiany z ziarnem dent wg schematu: w siewniku zasypuje się po dwie sekcje jedną odmianą, a kolejne dwie drugą odmianą. Mamy więc układ A BB AA B. W Polsce po serii testów polowych i doświadczeń na stadach krów mlecznych, firma wybrała kilka lat temu dwie wyróżniające się kombinacje odmian o odmiennym FAO: FAO 260–270 (Herkuli CS + Naomi C S) i FAO 270 (Poesi CS + Naomi CS).
MaxiMaize – trzy odmiany w jednym worku
Z nowym projektem wykorzystującym wiedzę z badań swobodnego krzyżowego przepylania mieszańców i cechy odmian z grupy Powercell wystartowała wiosną br. firma Syngenta. To projekt pod nazwą MaxiMaize, który mogli zobaczyć rolnicy na polach Klasy S Kukurydzy, a także, z którym można zapoznać się na kanale YouTube firmy. W przypadku DUO CS wysiewa się dopasowane odmiany o różnym typie ziarna, a zatem i skrobi, w rzędach wg schematu „A BB AA B”. Propozycja firmy Syngenta jest inna. W jednym worku jest specjalnie wyselekcjonowana mieszanka trzech topowych odmian kukurydzy, które wg założeń projektu gwarantują maksymalny plon, maksymalną jakość oraz maksymalną stabilność plonowania.
Wybrane do projektu odmiany pochodzą z grupy Powercell, czyli programu hodowli odmian o bardzo wysokiej zawartości energii oraz strawności. Według informacji ekspertów firmy, taka mieszanka odmian daje także większą stabilność łodyg (niewylegnie), wyższą strawność kiszonki i wyższą zawartość energii. MaxiMaize to oczywiście projekt realizowany w br. I z ciekawością czekamy na informacje, czy i kiedy będzie wdrażany do praktyki rolniczej.
