Ważnym elementem w odchowie prosiąt jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie pobierania pasz stałych przez prosięta. Aby to osiągnąć konieczne jest podawanie bardzo dobrej jakości, doskonale przyswajalnej paszy. Pozwoli to na optymalne wykorzystanie mieszanek dostarczanych zwierzętom i szybkie przyrosty. Jest to szczególnie istotne w bardzo licznych miotach. Wcześnie dokarmiane prosięta będą uzyskiwały wyższą masę ciała przy odsadzeniu, a zwiększenie przyrostów w okresie od urodzenia do osiągnięcia 30 kg masy ciała powoduje znaczący wzrost masy ciała ubijanych tuczników.
Jednym ze sposobów optymalizacji jakości paszy dla prosiąt jest zastosowanie w nich produktów ekstrudowanych. Ekstruzja to proces obróbki surowców paszowych, podczas którego następuje zmiana właściwości fizykochemicznych składników. Zmiany te zachodzą w wyniku współdziałania wody, pary wodnej, temperatury, ciśnienia oraz naprężeń mechanicznych w przetwarzanym materiale paszowym i dotyczą wszystkich składników odżywczych. Zmienia się zarówno struktura białek, tłuszczów, skrobi, jak i włókna. Przede wszystkim poprawia się ich przyswajalność, przy jednoczesnym wyeliminowaniu z pasz czynników antyżywieniowych.
Stabilizacja paszy i mikrobiomu
Dzięki rozdrobnieniu mechanicznemu w trakcie ekstruzji uzyskujemy bardzo drobną formę łatwiejszą do strawienia. Krótkotrwałe podgrzanie do temperatury ponad 100°C przy jednoczesnym działaniu ciśnienia wewnątrz ekstrudera powoduje przetworzenie (ugotowanie) białek, a tym samym podniesienie wartości energetycznej paszy. Lepsza strawność białka przejawia się zwiększeniem dostępności aminokwasów. Ekstruzja niszczy bowiem podwójne wiązania pomiędzy aminokwasami, ale nie jest w stanie zniszczyć wiązań wewnątrz aminokwasów. Powoduje to rozpad struktury białka bez naruszenia cząsteczek aminokwasowych przez co jest ono bardziej podatne na rozkład enzymatyczny. Proces ekstruzji powoduje również bardzo istotne zmiany w zawartości poszczególnych frakcji włókna pokarmowego. W wyniku ścierania i mielenia materiały włókniste ulegają w ekstruderze miażdżeniu oraz rozerwaniu i zmniejsza się zawartość frakcji nierozpuszczalnej z jednoczesnym zwiększeniem się włókna rozpuszczalnego, czyli bardziej strawnego. Poprawia się więc wartość pokarmowa surowca paszowego.
Pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia następuje żelatynizacja skrobi, która traci nieodwracalnie kształt regularnych ziarenek, a tym samym staje się łatwo rozpuszczalna w wodzie i łatwo strawna. Tłuszcz natomiast ulega rozbiciu na mniejsze cząsteczki, dzięki czemu jest lepiej wykorzystywany i nie wywołuje problemów trawiennych. Poprawia się również jego stabilność i trwałość produktów ekstrudowanych. Spowodowane jest to częściowym związaniem tłuszczów przez przerabianą masę, co z kolei zwiększa ich odporność na utlenianie. Czynnikiem wydłużającym trwałość takich surowców jest prawie całkowite unieczynnienie lipazy i lipooksydazy – enzymów odpowiedzialnych za rozkład i jełczenie tłuszczu.
Niezwykle ważna jest również higienizacja produktów. Ściśle określone parametry ekstruzji redukują ilość patogenów chorobotwórczych, czyniąc produkty bardziej bezpiecznymi. Podczas ekstruzji w wysokiej temperaturze ginie większość bakterii i grzybów , co może mieć znaczenie przy ziarnie porażonym pleśnią. Tworzenie się pleśni i związana z tym produkcja mikotoksyn zostają zatrzymane, dzięki czemu przedłuża się zdolność przechowalnicza komponentów i paszy. W procesie ekstruzji ziaren kukurydzy i pszenicy dzięki wysokiej temperaturze (130–160°C) i ciśnieniu mikroorganizmy giną całkowicie, zaś w jęczmieniu pozostaje około 6%.
Mniej paszy na przyrosty
W wyniku działania wysokiej temperatury oraz ciśnienia rozkładowi bądź inaktywacji w dużej mierze ulegają również związki antyżywieniowe występujące w materiałach paszowych (ureaza, inhibitory trypsyny, amylazy). Są one przyczyną zmniejszonego wchłaniania składników pokarmowych i mogą prowadzić do zaburzeń metabolicznych. Ureaza i inhibitor trypsyny zawarte w dużych ilościach w soi pod wpływem wysokiej temperatury występującej podczas procesu ekstruzji tracą swoją aktywność. Przyczynia się to do lepszego wykorzystania białka.
W przypadku młodych zwierząt szczególnie ważne jest dostarczenie produktów o wysokiej strawności. Tradycyjne źródła białka, jak poekstrakcyjna śruta sojowa, mogą być dla prosiąt mało strawne ze względu na niewystarczającą produkcję enzymów. Pozostawanie w jelitach znacznych ilości niestrawionych składników pokarmowych przyczynia się do problemów trawiennych, biegunek i obrzęków. Zmiany jakościowe zachodzące w ekstrudowanych surowcach przekładają się znacząco na poprawę strawności wszystkich składników odżywczych, a tym samym zmniejsza się ryzyko wystąpienia zaburzeń trawiennych i biegunek, co ma znaczenie w przypadku prosiąt przechodzących na paszę stałą zawierającą głównie komponenty roślinne. Zwiększa się dostępność składników pokarmowych, są one lepiej wchłaniane i lepiej wykorzystywane przez zwierzęta, a nie wydalane i marnotrawione.
Ekstruzja korzystnie wpływa na smakowitość paszy, co znacząco przekłada się na zwiększenie jej pobrania. Działanie wysokiej temperatury usuwa nieprzyjemny smak niektórych surowców. Dzieje się to za sprawą skrobi, która w trakcie żelatynizacji rozkłada się na prostsze i słodsze składniki. Podczas ekstruzji likwidowane są nieprzyjemne lotne komponenty smakowe.
Doświadczenia wskazują, że przy wykorzystaniu surowców ekstrudowanych zużycie paszy na kilogram przyrostu w przypadku prosiąt od odsadzenia do uzyskania 30 kg masy ciała jest mniejsze, przyrosty natomiast się zwiększają. Pozwala to więc na uzyskanie lepszych wyników w odchowie, gdyż dzięki lepszej strawności zmniejsza się zużycie paszy potrzebnej na uzyskanie przyrostu masy ciała.
Dominika Stancelewska
r e k l a m a
