Niemal każdy z nas doświadczył kiedyś strachu przed badaniem, zwłaszcza przed badaniem krwi. Część z nas źle reaguje na wkłucie igły w żyłę czy nawet samo wyobrażenie tego faktu. Bywa, że mdlejemy przy pobraniu krwi.
Nie zważaj na strach
Ale wiemy, że to przecież tylko chwila i od tego się nie umiera. Inni mdleją ze strachu przed odebraniem wyników. Zwlekamy ze spojrzeniem w kartkę czy zalogowaniem się na stronę internetową laboratorium albo wręcz przeciwnie – nerwowo logujemy się na stronę co pół godziny. Boimy się, że w wynikach zobaczymy „coś strasznego”. Że wynik wykraczający poza normę oznacza ciężką chorobę, a przynajmniej spore kłopoty. Część z nas z powodu tego strachu przed niewłaściwym wynikiem zwleka z badaniami, nie robi ich regularnie albo w ogóle z nich rezygnuje. To błąd. Taki nienormatywny wynik może po prostu wskazywać, że rozpoczyna się w naszym organizmie jakaś choroba przewlekła. Choroby te rozwijają się długo i powoli, wcześnie jednak można wyłapywać ich sygnały i rozpoczynać skuteczne leczenie. Często nie wymaga ono nawet użycia leków, a jedynie zmiany stylu życia, w tym na przykład modyfikacji diety czy wdrożenia regularnej gimnastyki. A temu monitorowaniu służą właśnie profilaktyczne badania laboratoryjne.
Duże dziecko?
Badaj cukier!
Badania przydają się też do monitorowania stanu zdrowia. Ma to szczególne znaczenie, jeśli w naszej rodzinie występują bądź występowały choroby przewlekłe. Co zatem warto regularnie badać?
Od 45. urodzin raz na trzy lata powinniśmy badać tzw. cukier, czyli stężenie glukozy na czczo. Na taką częstotliwość mogą sobie pozwolić ludzie zupełnie zdrowi. Większości z nas jednak – niestety – dotyczą wymienione niżej zaburzenia, dlatego większość z nas glukozę badać musi częściej.
Badania glukozy co roku powinni pilnować wszyscy, którzy mają nadwagę lub otyłość, czyli BMI (wskaźnik masy ciała) powyżej 25 lub też kobiety z obwodem w talii większym niż 80 cm, a mężczyźni – z większym niż 94 cm. I ci z siedzącym trybem życia. Także ci, w których rodzinach występuje cukrzyca (zwłaszcza u rodziców lub rodzeństwa), ale też ci, u których w poprzednim pomiarze wystąpił stan przedcukrzycowy, to znaczy wynik wynosił 100 i więcej.
Mamy! Uwaga na glukozę! Podczas ciąży stwierdzono u ciebie cukrzycę ciążową? A może urodziłaś malucha o wadze 4 kilogramów i więcej? Też powinnaś co roku sprawdzać, jak „słodka” jest twoja krew. Waga dziecka po urodzeniu przekraczająca 4 kg uznawana jest za czynnik ryzyka cukrzycy.
Stężenie glukozy co roku to badanie obowiązkowe dla osób z podwyższonym ciśnieniem krwi (> 140/90 mm Hg) i tych z innymi chorobami układu krążenia. W laboratorium raz w roku powinni pojawić się też wszyscy, którzy mają podwyższone frakcje lipidów, czyli stężenie cholesterolu frakcji HDL – tzw. dobrego cholesterolu – poniżej 40 mg/dl i/lub stężenie trójglicerydów na poziomie 150 mg/dl i wyższe.
Młodzież kontroluje tłuszcze
A skoro już jesteśmy przy cholesterolu – czy słyszeliście o lipidogramie? To pakiet badań, w których mierzy się stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu HDL (tzw. dobrego cholesterolu), cholesterolu LDL (tzw. złego cholesterolu) i trójglicerydów. Bywa, że lekarze zlecają jedynie badanie cholesterolu całkowitego, ale by sprawdzić, czy jesteśmy zagrożeni groźnymi chorobami układu sercowo-naczyniowego, należy wykonać kompletny lipidogram. Jeśli nie stwierdzono u nas takich chorób, badanie powinniśmy wykonywać raz na 5 lat. Dobrze, by badanie z taką częstotliwością robiły też osoby młode, bowiem w grupie osób w wieku 18–34 lata aż 33% z nich ma zwiększone stężenie cholesterolu!
Lipidogram raz na rok natomiast dotyczy osób z otyłością, czyli BMI równym i większym niż 30 oraz tych z obwodami w talii wspomnianymi na początku tekstu. Ale też tych z cukrzycą typu 2, chorobą niedokrwienną serca i nadciśnieniem tętniczym oraz osób, w których rodzinach występują zawały serca, udary, choroba wieńcowa, nadciśnienie czy zaburzenia lipidowe.
Cytologia, mocz i PSA
Panowie! Zapamiętajcie trzy litery – PSA! To nazwa markera nowotworu prostaty. Zacznijcie badać stężenie PSA, kiedy skończycie 40. rok życia. Jeśli wynik będzie mniejszy niż 1, na kolejnym badaniu możecie pojawić się po 8 latach. Jeśli jednak jest wyższy niż 1 u mężczyzn do 59. roku życia, a wyższy niż 2 u tych po sześćdziesiątce, badania powinno się wykonywać nawet co 2 lata.
Panie, kiedy skończą 25 lat, powinny co 3 lata wykonywać cytologię. A wszyscy bez wyjątku przynajmniej raz na kilka lat niech zbadają morfologię krwi. Badanie pozwala na ocenę ogólnej kondycji organizmu i pomaga wcześnie wykryć nowotwory krwi. Prócz krwi warto też zbadać mocz. To właśnie jego skład pomoże w diagnostyce chorób nerek, zakażeń układu moczowego, ale też powikłań nadciśnienia i cukrzycy.
Karolina Kasperek
