Roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM) jest bardzo dobrym nawozem, ale kapryśnym. W czasie zimowego przechowywania może krystalizować. Po łagodnych zimach tych problemów nie ma, ale trzeba to wiedzieć. Nawóz jest bowiem produkowany w trzech wersjach stężenia: 28%, 30% i 32%. Przypominamy zatem właściwości chemiczne RSM związane z krystalizacją oraz to, jak rozcieńczać (ile wody dodać), aby z RSM o stężeniu np. 32% uzyskać RSM o stężeniu 30 lub 28%.

Przechowywać i stosować roztwór 28%

W przypadku wielu roztworów im wyższe jest ich stężenie, tym niższy punkt zamarzania, ale niestety im wyższe jest stężenie RSM, tym szybsza jest jego krystalizacja. RSM o stężeniu 32% krystalizuje już w temperaturze 0^oC, a RSM o stężeniu 28% (gotowy do przechowywania i stosowania) krystalizuje dopiero w temperaturze minus 17^oC.
Krystalizacja jest ważną wadą tego nawozu. Nie powoduje ona straty wartości nawozowej, ale może pogorszyć wartość użytkową. Przy mroźnej zimie i nagłym ruszeniu wiosny przygotowanie stężonego RSM do szybkiej aplikacji może być dużym problemem. Do przywrócenia nawozu do fazy płynnej potrzeba trochę czasu.
Ze względu na najkorzystniejsze właściwości fizykochemiczne Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach zaleca stosować RSM o stężeniu 28% N i o gęstości 1,28 kg/dm³. Podczas rozcieńczania skoncentrowany 32% lub 30% roztwór saletrzano-mocznikowy i tak powinniśmy rozcieńczyć pamiętając, że zgodnie z zasadami chemii, przy rozcieńczaniu, to RSM należy dodawać do wody, a nie w kolejności odwrotnej. Takie postępowanie umożliwia też dokładniejsze wymieszanie stężonego roztworu z wodą.

Rozcieńczanie stężonego roztworu

Aby otrzymać RSM 28% z bardziej stężonych roztworów należy obliczyć potrzebną do tego ilość wody. Tę ilość wody (Lw) w litrach potrzebną do rozcieńczenia RSM 32% N i 30%N do zawartości 28% N, a więc do gęstości 1,28 kg/dm³, według wskazówek producenta RSM oblicza się wg wzorów:
Lw = RSM 32% N (w litrach) x 0,189
Lw = RSM 30% N (w litrach) x 0,091

A zatem, aby osiągnąć stężenie 28% z nawozu o stężeniu 32% należy na każde 1000 litrów RSM dodać 189 litrów wody (wynika to z powyższego wzoru). Analogicznie, rozcieńczając RSM 30% do stężenia 28% należy na każde 1000 litrów RSM dodać 91 litrów wody.
Można też te wyliczenia ilości wody (Kw) w litrach potrzebnej do rozcieńczenia RSM 32% N i 30% N do zawartości 28% N oprzeć na wadze nawozu i przeprowadzić obliczenie według innego wzoru:
Kw = RSM 32% N (w kg) x 0,143
Kw = RSM 30% N (w kg) x 0,071

100 kg RSM 28% N ma objętość 78,1 litrów i zawiera 30 kg azotu. Ale uwaga – 100 litrów cieczy RSM 28% zawiera 35,8 kg azotu i waży 128 kg. Analogicznie, 100 kg RSM 30% N ma objętość 76,9 litra i zawiera 30 kg azotu. Natomiast 100 litrów RSM 30% zawiera 39,0 kg azotu i waży 130 kg. I ostatnie dane – 100 kg RSM 32%N ma objętość 75,8 litrów i zawiera 32 kg azotu. Natomiast 100 litrów RSM 32% N zawiera 42,2 kg azotu i waży 132 kg.

Obliczanie dawki azotu

To nie koniec komplikacji z potrzebnymi obliczeniami RSM. Poniżej pokazujemy instrukcje i wzory do wyliczania czystego składnika z różnych stężeń objętościowych i wagowych RSM, które dla rolników przygotował producent nawozu.
Wzory do wyliczania czystego składnika (kg N) z RSM w kg lub litrach w zależności od stężenia:
N (kg) = RSM 28% N w kg x 0,28
N (kg) = RSM 30% N w kg x 0,30
N (kg) = RSM 32% N w kg x 0,32
N (kg) = RSM 28% N w litrach x 0,358
N (kg) = RSM 30% N w litrach x 0,390
N (kg) = RSM 32% N w litrach x 0,422

Każdy może przeprowadzić kalkulacje dla konkretnej ilości RSM 28%, 30% lub 32% (w litrach lub kilogramach) albo po przekształceniu wzorów dla konkretnej dawki azotu na hektar. Załóżmy, że chcemy zastosować 90 kg N/ha, mamy RSM 28% i opryskiwacz z podziałką objętości w litrach. Ile potrzebujemy litrów nawozu?
Korzystamy w tym przypadku ze wzoru: N (kg) = RSM 28% N w litrach x 0,358 i po przekształceniu wynikiem będzie obliczenie:
RSM 28% N w litrach = 90 kg N/ha podzielone na 0,358, co daje 251,39 litrów.

Marek Kalinowski