To główne powody zainteresowania ewentualną uprawą rzepaku jarego, ale teraz bodźcem jest wysoka cena nasion i przewidywania (małe zapasy), że nadal będzie atrakcyjna. Oczywiście rzepak jary plonuje zdecydowanie niżej niż ozimy. Forma jara rzepaku najlepiej udaje się na dobrych glebach i w tych rejonach, gdzie roczna suma opadów jest relatywnie wysoka. Aktualnie Listy Odmian Zalecanych rzepaku jarego tworzą trzy województwa: kujawsko-pomorskie, podkarpackie i zachodniopomorskie.
r e k l a m a
Jary ma 60% potencjału ozimego
Jak już wspomniałem, powierzchnia zasiewów rzepaku jarego jest skromna (od 20 do 95 tys. ha) i zależy zawsze od srogości zimy i rośnie w latach po znaczących wymarznięciach (2003 r., 2012 r., 2016 r.) i w sezonach, kiedy jesień utrudnia siewy rzepaku ozimego. W Krajowym rejestrze znajduje się 16 odmian rzepaku jarego i zgodnie z postanowieniem dyrektora COBORU i opinią Komisji ds. Rejestracji Odmian Roślin Oleistych i Włóknistych, lada moment zostaną dopisane dwie (Laur i Lava).
Forma jara zawsze plonuje znacznie niżej od ozimej (o ok. 40%) i tylko w sezonach o dobrym rozkładzie opadów możliwe są plony na poziomie 3–3,5 t/ha. Rzepak jary powinien być siany w ogrzaną glebę w połowie okresu siewu zbóż jarych. Z przeprowadzonych badań wynika, że opóźnienie jego siewu o 14 dni w stosunku do najwcześniejszego powoduje spadek plonów aż o 30%. Rzepak jary w porównaniu do ozimego wymaga większej zwartości roślin plonujących. Wynika to z mniej masywnego pokroju, zagrożenia niedoborem wody na przełomie maja i czerwca oraz często dużych strat w liczbie łuszczyn powodowanych przez słodyszka.
Najważniejsze
dobrze rozłożone opady
Plonowanie rzepaku jarego warunkowane jest mocno dostępnością wody, ale też – jak w przypadku rzepaku ozimego – stanowisko musi mieć co najmniej średnią zasobność w fosfor i potas oraz uregulowany odczyn pH gleby. Przy przesiewie formy ozimej formą jarą rzepaku stanowisko jest optymalne, a czynnikiem limitującym plon będzie rozkład i suma opadów, a także presja słodyszka, który w rzepaku jarym szkodzi bardziej. Oczywiście rzepak jary, w porównaniu z ozimym, ma niższe potrzeby pokarmowe a tym samym i nawozowe. Po prostu ma niższy potencjał plonowania. Azot, jeżeli jego obliczona dawka pod oczekiwany plon nie przekracza 80 kg/ha powinien być zastosowany w całości przedsiewnie.
W zależności od rodzaju przedplonu i zasobności gleb, zalecane dawki fosforu wynoszą od 40 do 75 kg P2O5/ha, a potasu od 110 do 150 kg K2O/ha. Fosfor i potas powinniśmy zastosować jesienią, a jeżeli wiosną to w formie nawozów wieloskładnikowych (najlepiej NPK + S) przedsiewnie mieszając nawozy z glebą. Optymalne zagęszczenie roślin rzepaku jarego po wschodach powinno wynosić 90–110 roślin na metrze kwadratowym. Uwzględniając masę tysiąca nasion współcześnie uprawianych odmian, czystość nasion i zdolność kiełkowania – odpowiada to ilości wysiewu od 3,3 do 5 kg nasion/ha. Większą ilość wysiewu należy stosować na glebach słabszych, a mniejszą na żyznych i sprawnych. Nasiona rzepaku jarego powinny być siane płytko na głębokość 1,5–2 cm. Jedynie przy nadmiernie przesuszonej i rozpylonej wierzchniej warstwie gleby wysiewamy głębiej, czyli 2–3 cm.
r e k l a m a
Łatwy łup dla słodyszka
Uprawa rzepaku jarego bywa zawodna z powodu niekorzystnego przebiegu warunków meteorologicznych. Należy pamiętać też, że rzepak jary jest bardziej zagrożony niż rzepak ozimy stratami powodowanymi przez uszkodzenia słodyszka rzepakowego. Stadium szkodliwym są oczywiście
chrząszcze.
Słodyszek jest groźniejszy w uprawie rzepaku jarego niż ozimego. Największe straty wyrządza gdy pojawi się w rzepaku ozimym wcześnie, a rośliny przed kwitnieniem rozwijają się wolno. Jeśli faza pączkowania z powodu chłodów przedłuża się szkody wyrządzane przez słodyszka mogą być bardzo duże. Uszkodzone pąki żółkną, usychają i następnie odpadają, a pozostają jedynie szypułki kwiatowe.
Rzepak jary rozwija się w innym rytmie i zawsze jest zagrożony inwazją słodyszka – jak wspomniałem – znacznie bardziej niż rzepak ozimy. Kto zamierza uprawiać formę jarą rzepaku po raz pierwszy musi o tym bezwzględnie pamiętać.
Odmiany rekomendowane
Województwa tworzące Listy Odmian Zalecanych rzepaku jarego rekomendują do uprawy na 2022 r. 11 odmian – 7 mieszańcowych i 4 populacyjne:
Zobacz także
Kujawsko-Pomorskie: Lumen F1, Markus, Brander F1 z katalogu CCA, Lakritz F1, Turner, Gustaw i Lavina F1;
Podkarpackie: Lumen F1 i Markus;
Zachodniopomorskie: Lumen F1, Goliat, Lagonda F1, Lancia F1, Legolas F1, Lakritz F1 i Turner.
Czym charakteryzują się odmiany z LZO? Poniżej przedstawiamy ich skróconą charakterystykę (wg COBORU):
Lumen
Odmiana mieszańcowa dająca bardzo duży plon nasion. Zawartość tłuszczu w nasionach większa od średniej, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia. Rośliny średniej wysokości o nieco większej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową – większa od średniej, na czerń krzyżowych – średnia
Goliat
Odmiana populacyjna o plonie nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka ogólnego w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.
Lagonda
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej poniżej średniej. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o dużej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.
Lancia
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o dużej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.
Legolas
Odmiana mieszańcowa o dużym plonie nasion. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość duża. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o nieco większej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową – większa od średniej, na czerń krzyżowych – średnia.
Markus
Odmiana populacyjna. Zawartość tłuszczu w nasionach poniżej średniej, glukozynolanów przeciętna. Zawartość białka ogólnego w suchej masie beztłuszczowej względnie mała, włókna mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzewania średni. Podatność na porażenie przez czerń krzyżowych – średnia.
Lakritz
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.
Turner
Odmiana populacyjna. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion większa od średniej. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o nieco większej od średniej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.
Gustaw
Odmiana populacyjna. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Termin początku kwitnienia nieco wcześniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.
Lavina
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny dość niskie, o dużej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.
