Te gatunki są najbardziej narażone, ale rdza żółta poraża także jęczmień i żyto oraz trawy. W Europie i w Polsce zaczęła dominować rasa himalajska patogenu – a konkretnie rasa Warrior (Wojownik). Rok 2014 z powodu wysokiej wilgotność oraz niskich temperatur w okresie kwietnia i maja stworzył wyjątkowo dobre warunki do jego rozwoju.
W zasiewach pszenicy
rdza żółta
występuje w północno-zachodnich rejonach Europy we Francji, Holandii, Danii, Wielkiej Brytanii i północnych Niemczech. W sprzyjających latach notuje się także znaczne występowanie rdzy żółtej w południowych rejonach Europy. Choroba jest powszechna w zachodnich rejonach Ameryki Północnej, górskich Ameryki Południowej, na obszarach centralnej i zachodniej Azji, w Australii.
W Polsce jeszcze kilka lat temu rdza żółta nie stanowiła większego problemu. Nadal spośród trzech gatunków rdzy porażających pszenice, rdza żółta charakteryzuje się największymi wymaganiami odnośnie wilgotności i największą wrażliwością na wahania temperatury, zwłaszcza w czasie długiego okresu inkubacji.
Kiedyś choroba pojawiała się sporadycznie, chociaż wg informacji naukowych już w 1967 roku wystąpiła w Polsce w epidemicznym nasileniu na pszenicach ozimych i jarych powodując znaczne straty w plonach. Spokój był do roku 2014, ale o tym za chwilę. Niestety, ostatnie lata sprzyjały sprawcom rdzy żółtej, a himalajska rasa przełamuje odporność odmian.
Himalajski Wojownik
czyli nowa rasa Warrior rdzy żółtej jest powodem aktualnych problemów w Europie i w Polsce. Trzeba przypomnieć, że na zachodzie Europy rdza żółta stanowiła poważny problem także przed 2014 r. W Polsce właśnie w 2014 r. wystąpiła w olbrzymim nasileniu, kiedy to wiele odmian pszenżyta było porażonych w 100%. Sprawca nie oszczędzał wtedy nawet odmian uznawanych za odporne i był nim himalajski Wojownik.
W Europie obserwuje się dużą dynamikę zmiany i rozwoju ras rdzy żółtej. Zanim dotarł do nas himalajski Wojownik – Warrior (na zachodzie Europy już w 2011 r., u nas w 2014 r.), w Europie dominowały rodzime rasy rdzy żółtej i wiele odmian było całkowicie odpornych.
Po zmianie populacji rdzy żółtej wcześniejsze dane na temat odporności trzeba było zweryfikować. Np. starsza odmiana pszenżyta Dinaro uznawana w przeszłości za odporną na rdzę żółtą została pokonana przez rasę pochodzenia himalajskiego. Z odmian pszenżyta silnie porażane w następnych latach były też: Wiarus, Mikado, a umiarkowane porażenie występowało na odmianach Andiamo, Tomko, Tulus. Z odmian pszenicy w kilku ostatnich sezonach rdzą żółtą z różną siłą porażane były w kolejności alfabetycznej mi.in.: Arkadia, Astoria, Bockris, KWS Magic, KWS Ozon, Legenda, Pamier Princeps, Wydma i Zawisza.
Z obserwacji sprawcy wynika
że wielkość porażenia rdzą żółtą zależy w dużym stopniu od temperatur zimą. Przy średniej temperaturze w styczniu i lutym na poziomie 0 st. C i powyżej można spodziewać się dużego zagrożenia rdzą żółtą. Grzyb do rozwoju wymaga wysokiej wilgotności i niskiej temperatury w okresie kwietnia oraz maja.
Jak informował w specjalnym komunikacie Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu po silnym porażeniu w 2014 r. sprawca choroby grzyb Puccinia striiformis w przeciwieństwie do pozostałych znanych producentom rolnym gatunków rdzy (P. recondita oraz P. graminis) dobre warunki do rozwoju ma przy temperaturze powietrza do 8 do 15°C od (optimum to 10°C). Rozwojowi grzyba sprzyja wysoka wilgotność. Z wcześniejszych badań wynika, że proces chorobowy zostaje zatrzymany, gdy temperatura przez dłuższy czas utrzymuje się powyżej 21°C lub poniżej 0°C. Niestety, rasa Warrior wymyka się z tego schematu. Rozwija się także w temperaturach znacznie powyżej 21°C.
W temperaturach optymalnych dla rozwoju rdzy kiełkujące zarodniki dokonują penetracji liści, ale też sprawca poraża całą roślinę, także kłosy, plewki i ziarno. Silne porażenie może powodować straty w plonie sięgające nawet 50–70%. Warto dodać, że rdza żółta występuje w zbożach zwykle w sposób gniazdowy. To możemy zauważyć dopiero po wykłoszeniu zbóż widząc w łanie pożółkłe place.
Objawy choroby
mogą pojawić się na wszystkich nadziemnych częściach rośliny tj. na liściach, pochwach liściowych, źdźbłach, kłosach, a czasem i na rozwijających się ziarniakach.
Na liściach obserwuje się wydłużone chlorotyczne pasy ograniczone nerwami, a na nich w rzędach ułożone uredinia sprawcy choroby. Na liściach odmian mało podatnych objawom często nie towarzyszą uredinia lub pojawiają się z opóźnieniem. W takiej sytuacji na liściach obserwujemy jedynie chlorotyczne i nekrotyczne smugi, które mylone mogą być z objawami septoriozy paskowanej liści.
Na kłosach wystąpienie choroby można zdiagnozować odchylając plewkę. Po jej wewnętrznej stronie widoczny jest pył żółtych urediniów.
Według zaleceń zawartych w „Metodyce integrowanej ochrony pszenicy ozimej i jarej” progiem szkodliwości rdzy żółtej zbóż i traw w fazie krzewienia pszenicy jest 30% roślin z pierwszymi objawami; w fazie strzelania w źdźbło 10% porażonej powierzchni liścia podflagowego; w fazie kłoszenia – pierwsze objawy porażenia na liściu podflagowym lub flagowym.
W przypadku stwierdzenia wystąpienia choroby zaleca się w oparciu o próg ekonomicznej szkodliwości wykonać zabieg opryskiwania przy użyciu substancji czynnej z grupy triazoli, a najlepiej w mieszaninach z substancjami czynnymi należącymi do grupy strobiluryn.
