W nawiązaniu do odpowiedzi MRiRW – pismo z dnia 11.03.2022 r., znak: DRR.łr.071.17.2022, na wnioski KZSM o wprowadzenie zmian w ustawie z 17.11.2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, Rada KZSM przedstawia następujące stanowisko:
1. Rada KZSM wyraża podziękowanie Panu Henrykowi Kowalczykowi – Wiceprezesowi Rady Ministrów – Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi za deklarację dokonania w możliwie najkrótszym okresie stosownej nowelizacji ustawy z 17.11.2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi – zmiany przepisu dotyczącego uzgodnionego okresu dostarczania produktów rolnych lub spożywczych – zmiana wyrażenia „30 dni” na wyrażenie „miesiąca kalendarzowego”.
Jednocześnie Rada KZSM zwraca się o spowodowanie, aby ww. zmiana ustawy weszła w życie do dnia 30 kwietnia 2022 r. – tj. do daty końcowego terminu dostosowania obecnie stosowanych umów dostawy mleka surowego przez producentów mleka – członków spółdzielni do spółdzielni mleczarskich do postanowień ww. ustawy z 17.11.2021 r.
2. Rada KZSM, na podstawie stanów faktycznych – rzeczywistych warunków dostaw mleka realizowanych przez członków do spółdzielni mleczarskich, stwierdza, że nie mają podstaw zawarte w ww. piśmie uwagi MRiRW:
„Należy wspomnieć, że dotychczasowa praktyka wykazała, że spółdzielnie mleczarskie wykorzystując swoją przewagę kontraktową, stosowały niestety wobec swoich członków nieuczciwe praktyki polegające głównie na opóźnionych płatnościach za dostarczone mleko”.
W okresie obowiązywania (tj. od 12 lipca 2017 r. do 23 grudnia 2021 r.) poprzedniej ustawy, tj. ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, praktyki opóźniania płatności za dostarczone mleko występowały głównie w przypadku spółdzielni mleczarskich, w stosunku do których sądy ogłosiły upadłość (np. OSM w Rypinie, OSM w Ozorkowie, OSM w Bielsku Podlaskim). Roszczenia członków wyższe niż możliwości danej spółdzielni będą prowadzić do nieterminowych płatności i upadłości spółdzielni.
3. Rada KZSM wyraża obawę, że praktyka stosowania postanowień art. 8 ust. 3 ww. ustawy z 17.11.2021 r. m.in. wymóg uzgadniania każdej zmiany ceny mleka surowego indywidualnie z każdym członkiem spółdzielni doprowadzi faktycznie do sprzeczności stosowania ww. ustawy z 17.11.2021 r. z prawidłowym stosowaniem ustawy Prawo spółdzielcze – zasada jednakowego traktowania członków spółdzielni.
Należy zauważyć, że zagadnienia obowiązku zawarcia umowy na dostawę produktu rolnego w określonej formie i o określonej treści podlegają już przepisom ustawy z dnia 11.03.2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych (art. 38q) oraz przepisom Rozporządzenia (UE) nr 1307/2013 z dnia 17.12.2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (art. 148 rynek mleka).
Na podstawie ww. art. 148 Rozporządzenia (UE) nr 1307/2013 większość spółdzielni mleczarskich, po dokonaniu stosownych zmian w statutach spółdzielni, realizuje postanowienia ww. ustawy poprzez podejmowanie uchwał przez uprawniony organ spółdzielni (jednak po 01.05.2022 r. nie będzie to spełniać postanowień art. 8 ust. 3 ustawy z 17.11.2021 r.)
Natomiast praktyka realizacji przez spółdzielnie mleczarskie umów na dostawę mleka surowego przez jej członków zgodnie z przepisami ww. ustawy z 17.11.2021 r. – prowadzi do konieczności indywidualnego uzgadniania każdej zmiany ceny z każdym członkiem spółdzielni – w krótkim okresie, np. z powodu obiektywnych znacznych zmian na rynku (w sytuacji, gdy niektóre spółdzielnie mleczarskie mają po kilkuset, a nawet po kilka tysięcy członków) może powodować problemy wynikające z przepisów Prawa spółdzielczego oraz statutów spółdzielni, np. w sytuacji braku zgody części członków spółdzielni na zmianę ceny skupu mleka:
- zgodnie z umową skupu spółdzielnia może rozwiązać umowę (stosownie do postanowień stosowanego przez daną spółdzielnię wzoru umowy),
- jednocześnie w wielu spółdzielniach obowiązujące statuty (zarejestrowane przez sądy) ustalają obowiązek skupu, odbioru mleka od członka spółdzielni,
- spółdzielnia może rozwiązać stosunek członkostwa tylko przez wykluczenie albo wykreślenie członka spółdzielni,
- powstaje zagadnienie rozbieżności pomiędzy okresem od możliwej daty rozwiązania umowy skupu mleka a datą końcową obowiązku skupu mleka od danej osoby/podmiotu – data uprawomocnienia się wykluczenia albo wykreślenia członka spółdzielni – w praktyce różnica może wynieść wiele miesięcy, a nawet lat).
Powyższe może spowodować konflikty pomiędzy częścią członków a spółdzielniami oraz wzajemnie pomiędzy członkami spółdzielni.
Jest powszechnie znane, że w sytuacji narastania lub przedłużania się wewnętrznych konfliktów pozycja ekonomiczna i rynkowa danego podmiotu, w tym przypadku spółdzielni mleczarskich, słabnie. Taka sytuacja może być wykorzystana przez konkurencję ze strony innych podmiotów, w tym zagranicznych.
W konsekwencji może nastąpić znaczne ograniczenie pozycji spółdzielczości w ostatnim segmencie sektora rolno-spożywczego w Polsce – w mleczarstwie, a w konsekwencji utrata gwarancji zbytu i stabilizacji dochodów z produkcji mleka dla polskich rolników – podobnie jak wcześniej nastąpiło to np. w przypadku rolników – producentów owoców i warzyw.
Wobec powyższego, Rada KZSM zwraca się do MRiRW o podjęcie stosownych działań w celu utrzymania stabilizacji na rynku mleka w Polsce, w tym możliwości praktycznej trwałości funkcjonowania spółdzielni mleczarskich.
