Rzadko mamy optymalne warunki pogodowe, aby jednym zabiegiem herbicydowym pozbyć się problemu chwastów w kukurydzy, bo najczęściej występuje wtórne zachwaszczenie plantacji. Wtedy potrzebna jest poprawka. A jeżeli tak, to celowe, bardziej bezpieczne, bardziej elastyczne i skuteczne jest odchwaszczanie kukurydzy dawkami dzielonymi, czyli wykonanie np. dwóch sekwencyjnych zabiegów herbicydowych dawkami zredukowanymi nawet o połowę.

Zabiegi sekwencyjne dawkami dzielonymi

Co daje sekwencyjne odchwaszczanie? Czy jest przebadane? Niezależnie od typu zachwaszczenia, w odchwaszczaniu kukurydzy błędem jest czekanie aż wzejdą wszystkie chwasty, bo niektóre z nich przerosną i będą trudniejsze do wyeliminowania. Takie ryzyko jest znacznie mniejsze przy zaplanowaniu zabiegu dawkami dzielonymi. Odchwaszczanie dawkami dzielonymi daje pewność lepszego efektu chwastobójczego i pozwala ograniczyć koszty. Koszt herbicydów można zredukować o połowę (dwa zabiegi połową dawki zamiast dwóch zabiegów dawką pełną). Jeżeli stosujemy przy tym adiuwanty, korzyści mogą być jeszcze większe poprzez wzrost skuteczności.

Zależnie od rozwoju sytuacji na polu, możemy ponadto przyjąć różne strategie wykonania zabiegów sekwencyjnych. Możemy zmodyfikować odchwaszczanie dostosowując je do warunków pogodowych i uzyskać wysoką skuteczność chwastobójczą w optymalnych warunkach pogodowych, w warunkach występujących okresowo ochłodzeń i w warunkach występujących okresowo susz glebowych.

Zgodnie z aktualnymi przepisami, na własną odpowiedzialność można stosować dawki obniżone, dawki dzielone (zabieg doglebowy i nalistny lub dwa zabiegi nalistne) oraz mieszaniny herbicydów i mieszaniny herbicydów z udziałem różnych agrochemikaliów.

W takiej strategii odchwaszczania dawkami dzielonymi i wykonywania zabiegów sekwencyjnych zakładamy z góry, że wykonamy dwa zabiegi odchwaszczania stosując w każdym od 1/3 do 2/3 pełnej zalecanej dawki herbicydu (średnio ok. 50% dawki). To, czy w systemie dawek dzielonych możemy zmniejszyć dawkę środka do połowy normalnej jej ilości, czy zredukować nawet do 1/3 zależy od warunków pogodowych w czasie zabiegu, wielkości chwastów i tego, czy stosujemy adiuwanty. Pamiętajmy jednak, aby potwierdzić możliwość stosowania adiuwantów. Są bowiem herbicydy sformułowane z adiuwantem.

Odchwaszczanie dawkami dzielonymi nie jest niczym nowym. Jest stosowane od bardzo dawna w burakach cukrowych, a koncepcja takiej ochrony w tej uprawie zrodziła się z powodu problemów z wtórnym zachwaszczeniem plantacji. Te problemy z zachwaszczeniem wtórnym przy znacznie zredukowanych kosztach ochrony w porównaniu do stosowania pełnych dawek herbicydów rozwiązało wprowadzenie sekwencyjnego odchwaszczania dawkami dzielonymi. W kukurydzy bardzo dobry i pewny efekt chwastobójczy uzyskamy dwoma zabiegami dawkami dzielonymi.

Przedwschodowo i wcześnie nalistnie

System odchwaszczania kukurydzy dawkami dzielonymi dość dobrze przebadali naukowcy z Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu, ale także firmy chemiczne oferujące herbicydy do odchwaszczania kukurydzy. Sekwencyjne zabiegi herbicydowe w kukurydzy można wykonywać według dwóch schematów uwzględniających korzystne i niekorzystne warunki pogodowe. Kiedy warunki pogodowe są dobre dla działania doglebowych herbicydów, pierwszy zabieg herbicydem doglebowym w obniżonej dawce (ok. 50% dawki) wykonujemy w terminie T0 (termin przed wschodami kukurydzy), a drugi w terminie T2 (w fazie 4–6 liści kukurydzy) herbicydami o działaniu nalistnym (ok. 50% dawki).

Ważną zaletą odchwaszczania kukurydzy dawkami dzielonymi i dawkami obniżonymi herbicydów jest wysoka efektywność łącznie z zabezpieczeniem przed zachwaszczeniem wtórnym i większe bezpieczeństwo dla środowiska.

Przy schemacie zabiegu T0 i T1 pierwsza dawka dzielonego oprysku zniszczy chwasty, które wschodzą najwcześniej i są w optymalnej dla skuteczności zabiegu fazie rozwojowej. Drugi zabieg nalistny dawką dzieloną zniszczy chwasty ciepłolubne wschodzące później i wtórne zachwaszczenie chwastami mniej ciepłolubnymi. Terminy wykonania zabiegów dawkami dzielonymi herbicydów w kukurydzy (podobnie jak w burakach cukrowych) są ściśle związane z pojawieniem się wschodów chwastów, a nie fazą rozwojową kukurydzy.

Wcześnie nalistnie i jeszcze raz nalistnie

Kiedy mamy do czynienia z deficytem wody w okresie od siewu do wschodów, wówczas najlepszym rozwiązaniem technologii dawek dzielonych będzie wykonanie dwóch oprysków powschodowych. W takiej sytuacji pierwszy zabieg wykonujemy wcześnie powschodowo w obniżonej dawce (ok. 50% dawki) w terminie T1 (w fazie 1–2 liści kukurydzy), a drugi typowym herbicydem nalistnym w obniżonej dawce (ok. 50% dawki) w terminie T2 (w fazie 4–7 liści kukurydzy). Stosując sekwencyjne zabiegi po wschodach kukurydzy pamiętajmy, że zarówno pierwszy, jak i drugi zabieg dawkami dzielonymi powinien być wykonany po masowych wschodach chwastów, ale kiedy są one jeszcze bardzo młode i najbardziej wrażliwe na herbicydy.

Zabiegi sekwencyjne dawkami dzielonymi są uzasadnione ekonomicznie, bowiem sumaryczne dawki herbicydów przy dwóch niezależnych zabiegach są nawet niższe lub takie same, jak pełna dawka herbicydu stosowanego w jednym zabiegu.

Wybór wariantu i przesunięcia zabiegów T2 między 4 a 7 liściem kukurydzy zależą od warunków pogodowych jak też właściwości substancji czynnej wybranego produktu. Należy wziąć pod uwagę wilgotność gleby, temperaturę łącznie z jej wahaniami podczas doby oraz tempo wzrostu chwastów. Stosując sekwencyjne zabiegi po wschodach kukurydzy pamiętajmy, że zarówno pierwszy, jak i drugi zabieg dawkami dzielonymi powinien być wykonany po masowych wschodach chwastów, ale kiedy są one jeszcze bardzo młode i najbardziej wrażliwe na herbicydy. Nie należy przekraczać terminu 7 liści kukurydzy, gdyż w fazie 8 liści wiele herbicydów powoduje fitotoksyczność.

Skuteczność wesprą adiuwanty

Obniżenie dawek ma sens tylko wtedy, kiedy z góry zaplanowana jest sekwencja wykonania dwóch zabiegów herbicydowych. Jest to strategia tańsza niż w przypadku np. zastosowania pełnej dawki herbicydu doglebowego, który miał być jedynym zabiegiem, a nie zadziałał w pełni skutecznie przez pogodę i trzeba go poprawić. Skuteczność stosowanych herbicydów w niesprzyjających warunkach pogodowych i przy stosowaniu zredukowanych dawek dzielonych znacznie poprawiają adiuwanty.

Adiuwanty mogą znacząco poprawić właściwości fizykochemiczne cieczy roboczej i zwiększyć skuteczność chwastobójczą zabiegu. Wpływają one przede wszystkim na retencję, czyli stopień zatrzymania herbicydu na blaszce liściowej chwastów (przeciwdziałając tym samym spływaniu herbicydu na glebę). Poprawiają także rozprowadzanie substancji aktywnej po całej powierzchni liścia poprzez zmniejszenie napięcia powierzchniowego cieczy. Adiuwanty poprawiają też wnikanie substancji przez wierzchnią warstwę blaszki.

Poprawiają wykorzystanie substancji aktywnych herbicydów i zabezpieczają przed niekorzystnym działaniem zjawisk atmosferycznych, jak opady po zastosowaniu zabiegu. Ich stosowanie przy zabiegach dawkami dzielonymi w kukurydzy ma szczególne znaczenie. Pamiętajmy zawsze o zaleceniach producentów herbicydów, które mogą wskazywać na możliwość użycia konkretnego adiuwantu. Adiuwanty to grupa środków znacznie różniąca się składem, działaniem i właściwościami.

Ważne w wyborze schematu

Przy odchwaszczaniu kukurydzy pamiętajmy, że jest ona najbardziej odporna na herbicydy w fazie od 2 do 6 liści, a chwasty są wrażliwe we wczesnych fazach wzrostu (zależnie od gatunku od liścieni do maksymalnie 6 liści). Tydzień temu pisaliśmy, że niezwykle istotna jest w tym właściwa ocena fazy rozwojowej kukurydzy, gdzie liczymy wszystkie liście, również szczytowy. Każde stanowisko to też inne problemy i na wielu konkurencyjnym chwastem może być perz, przy którego zwalczaniu obowiązują specjalne zasady. Najczęściej w etykietach znajdziemy informację, że chwast ten powinien mieć wysokość ok.15 cm, a zabieg herbicydem z dodatkiem adiuwantu najlepiej jest wykonać w temp. od kilkunastu do 25 st. C.

Częstym problemem w kukurydzy jest, gdy po dłuższym okresie chłodów i braku opadów następuje gwałtowne ocieplenie i wzrost uwilgotnienia. Po upływie kilku tygodni od zabiegu doglebowego można zaobserwować masowe pojawienie się na plantacji kukurydzy gatunków ciepłolubnych (np. chwastnica jednostronna, szarłat szorstki) i trzeba je zwalczać ponownie. Ten problem można oczywiście rozwiązać lepiej zabiegami sekwencyjnymi niż poprawką pełną dawką herbicydu nalistnego. Warto mieć jednak świadomość, jak dużą biomasę potrafi wyprodukować niezwalczana lub źle zwalczana chwastnica i jak duże straty może powodować w plonie kukurydzy, a pokazuje to tabela 1.

Wybór wariantu zabiegów sekwencyjnych obniżonymi dawkami dzielonymi zależy przede wszystkim od warunków klimatycznych. Przed wyborem schematu zabiegów należy przeanalizować wilgotność gleby, tempo wzrostu chwastów i kukurydzy oraz temperaturę i jej wahania.

Zabiegi sekwencyjne pozwalają kontrolować zachwaszczenie w sposób bardziej elastyczny i takie rozwiązania promowane są w zasadach integrowanej ochrony roślin. Należy jednak pamiętać, że rolnik tylko na własną odpowiedzialność może stosować dawki obniżone, dawki dzielone (zabieg doglebowy i nalistny lub dwa zabiegi nalistne) oraz mieszaniny herbicydów i mieszaniny herbicydów z udziałem różnych agrochemikaliów (nawozy, biostymulatory). Biorąc jednak pod uwagę badania wykonane w Instytucie Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu, zabiegi sekwencyjne są bardzo bezpieczne i skuteczne. Te dokładne badania wykonano co prawda dekadę temu, ale potwierdzają zasadność takiej strategii regulowania zachwaszczenia w uprawie kukurydzy. Wyniki tych badań publikowanych w "Metodyce integrowanej ochrony kukurydzy" pokazujemy w tabeli 2.

Marek Kalinowski