Fundamentem rolnictwa ekologicznego jest utrzymywanie składników pokarmowych oraz odczynu gleby na optymalnym poziomie w glebie, przywrócenie jej żyzności i aktywności mikrobiologicznej. Optymalny odczyn to taki parametr żyzności gleby, który zapewnia w danej glebie akumulację glebowej materii organicznej, czyli sprzyja procesom humifikacji, tworzeniu humusu, pozwala pobierać składniki pokarmowe i chronić rośliny przed włączeniem do łańcucha troficznego metali ciężkich.
r e k l a m a
Nawozy niepochodzące z syntezy chemicznej
Optymalny odczyn dla gleby bardzo lekkiej wynosi od 5,1–5,5; lekkiej 5,6–6,0; średniej 6,1–6,5 a dla gleby ciężkiej 6,6–7,0. Ze względów buforowych danej gleby, podnoszenie odczynu powyżej podanego pH wpływa jednak niekorzystnie na właściwości gleby. Dlatego też nie należy wapnować zbyt dużymi dawkami wapna gleby lekkiej, ponieważ jest z natury bardziej kwaśna niż gleba cięższa. Na gleby lekkie i zakwaszone zaleca się w stosować w ekologii obornik, który podwyższa odczyn gleby i zwiększa właściwości buforowe. Gdy mamy jednak glebę dosyć mocno zakwaszoną, zalecane jest przeprowadzenie wapnowania w dwóch kolejnych latach, przy czym w drugim roku należy zastosować mniejszą dawkę wapna.
W rolnictwie ekologicznym dopuszczone jest stosowanie nawozów mineralnych niepochodzących z syntezy chemicznej o niskim stopniu rozpuszczalności i koncentracji składnika pokarmowego. Zakazane są zatem wszystkie wapna tlenkowe, wypalane z kamienia wapiennego w piecach wapienniczych. Wapna takie mają szybkie działanie.
Zgodnie z obowiązującym prawem, dopuszcza się stosowanie tylko nawozów węglanowych, które jak wiadomo, charakteryzują się zdecydowanie wolniejszym działaniem niż nawozy tlenkowe, ale pozwalają zachować naturalną równowagę chemiczną i biologiczną w glebie. Dlatego w produkcji ekologicznej bardzo ważne jest, aby nie dopuszczać do nadmiernego spadku odczynu gleby ani zbyt długo nie utrzymywać kwaśnego odczynu gleby. Należy starać się utrzymywać odczyn optymalny, praktykując wapnowanie zachowawcze małymi dawkami 0,5–1 t/ha CaO, mając na uwadze, że podwyższenie odczynu gleby w wyniku stosowania wapna węglanowego wymaga dłuższego okresu, niż ma to miejsce po zastosowaniu szybkodziałającego wapna tlenkowego. W praktyce jednorazowe dawki wapna w rolnictwie ekologicznym nie powinny przekraczać 2 t CaO/ha
na glebach lekkich i 3 t CaO/ha na glebach średnich i ciężkich.
W celu zapobiegania zakwaszeniu gleby zaleca się stosować nawozy zawierające związki wapnia lub wapnia i magnezu (środki wapnujące, wapna nawozowe). W rolnictwie ekologicznym można używać wapna węglanowe, dobrze zmielone, gdyż działanie wapna dobrze zmielonego o drobnych cząstkach jest szybsze, bo im nawóz jest bardziej rozdrobniony, tym proces odkwaszania gleby będzie zachodził szybciej. Jednym z najszybciej działających (odkwaszających) nawozów węglanowych jest kreda (węglan wapnia pochodzący z młodszych złóż geologicznych, mający rozdrobnioną strukturę). W ekologii wapna z przerobu nie mogą być poddawane obróbce chemicznej i są po prostu tylko mielone. Są to wapna odmiany 04 i 05, zawierające około 50% tlenku wapnia. Dopuszczalne wapna z produkcji ubocznej, to wapno defekacyjne (uzyskiwane w produkcji cukru) oraz wapno przemysłowe, uzyskiwane w produkcji soli próżniowej.
Ocena i wykaz nawozów do ekologii
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach jest jednostką oceniającą i potwierdzającą zgodność w zakresie wymagań określonych w przepisach rolnictwa ekologicznego dla nawozów i środków poprawiających właściwości gleby. Do rolnictwa ekologicznego mogą zostać zakwalifikowane nawozy oraz środki poprawiające właściwości gleby zawierające w swoim składzie wyłącznie substancje zawarte w Załączniku II do Rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/1165 z dnia 15 lipca 2021 r. zezwalającego na stosowanie niektórych produktów i substancji w produkcji ekologicznej oraz ustanawiające ich wykazy.
Zgodnie z obowiązującym prawem w produkcji ekologicznej można stosować nawozy spełniające wymogi Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 oraz Rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/1165. W ekologicznej produkcji roślinnej żyzność i aktywność biologiczna gleby utrzymywana jest poprzez stosowanie płodozmianu z udziałem roślin motylkowatych oraz maksymalne wykorzystanie nawozów naturalnych i organicznych powstających w gospodarstwie. W przypadku, kiedy zabiegi te nie zapewniają osiągnięcia lub poprawy żyzności gleby dozwolone jest stosowanie nawozów i środków poprawiających właściwości gleby zawartych w zamkniętym wykazie, dopuszczonych do obrotu zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym państwie członkowskim. Są to substancje w pełni naturalne na bazie skał lub produkty pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego.
IUNG – PIB w Puławach prowadzi wykaz nawozów dozwolonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym, który znajduje się na stronie Instytutu pod adresem: https://www.iung.pl/wp-content/uploads/2022/03/Wykaz_ekologia1.pdf.
Przed zakupem należy wybrane nawozy wapniowe do stosowania w ekologii zweryfikować z listą nawozów IUNG – PIB, czyli sprawdzić numer świadectwa i dane producenta. Takie postępowanie pozwala zweryfikować prawdziwość ekologiczną nawozu potwierdzoną przez IUNG – PIB. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1353) Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi upoważnia, w drodze decyzji, jednostki certyfikujące do przeprowadzenia kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów zgodności w zakresie rolnictwa ekologicznego. Na stronie internetowej administrowanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się Rejestr jednostek certyfikujących w rolnictwie ekologicznym (lista upoważnionych jednostek certyfikujących w Polsce), który zawiera informacje o szczegółowym zakresie upoważnienia każdej z jednostek certyfikujących w Polsce.
Rolnik zaś prowadzący uprawy ekologiczne jest zobowiązany do udokumentowania w rejestrze działań agrotechnicznych każdorazowego zastosowania nawozu czy środka poprawiającego właściwości gleby. Musi także odnotować w rejestrze ten fakt po każdym wprowadzeniu nawozu lub środka do gleby podając następujące dane: nazwę nawozu, datę zastosowania, rodzaj uprawy, na którą zastosowano środek, nr działki oraz uzasadnienie potrzeby stosowania.
r e k l a m a
