To, że teraz jest chłodno i pogoda nie sprzyja szkodnikom, nie znaczy, że ich presja w maju będzie mniejsza. Skrzypionki są w środowisku i poczekają na ocieplenie. Szkodniki te lokalnie mogą powodować w zbożach znaczne straty zeskrobując prawie cały miękisz z najważniejszych dla plonowania górnych liści zbóż. Warto nadmienić, że z dojrzałych zbóż skrzypionki alternatywny pokarm znajdują w kukurydzy.
r e k l a m a
Błękitek i zbożowa
Szkodzą tak samo, ale wyraźnie różnią się wyglądem i biologią rozwoju. Groźne dla zbóż są bowiem dwie skrzypionki: błękitek i zbożowa. Według biologii tych szkodników opracowanej w Instytucie Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu, chrząszcze skrzypionki błękitek (Oulema gallaeciana) i skrzypionki zbożowej (Oulema melanopus) pojawiają się wiosną na roślinach żywicielskich (głównie jęczmień, pszenica, pszenżyto i owies, rzadziej plantacje żyta), gdy temperatura powietrza przez 2–3 dni przekracza ok.10°C. Taka temperatura uaktywnia je do opuszczania zimowli: ściółki, darni i kryjówek między korzeniami roślin.
Żerowanie chrząszczy skrzypionek (żer uzupełniający) w sprzyjających warunkach rozpoczyna się w II dekadzie kwietnia (w tym roku z powodu chłodnego kwietnia raczej na początku maja), po czym po kopulacji samice składają jaja (trwa to od połowy maja do połowy czerwca). Jaja długości około 1 mm, koloru miodowożółtego składane są na górnej stronie blaszki liściowej zbóż wzdłuż nerwów pojedynczo lub po kilka w jednym rzędzie.
Po upływie około dwóch tygodni z jaj wylęgają się larwy (są brunatnożółte z kulistą czarną głową, a ich ciało pokryte jest lepkim śluzem i kałem), które wyjadają tkankę miękiszową wzdłuż nerwów liścia. Kolejnym etapem rozwoju jest stadium poczwarki (skrzypionka zbożowa przepoczwarcza się w glebie na głębokości ok. 5 cm, a skrzypionka błękitek na roślinach w piankowych kokonach), które trwa około 12 dni. Po przepoczwarczeniu chrząszcze skrzypionek żerują jeszcze przez jakiś czas na trawach i samosiewach, po czym kryją się na zimowanie. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie skrzypionek.
Zeskrobują miękisz najważniejszych liści
Szkodliwość żerujących chrząszczy skrzypionek na liściach zbóż polega na niszczeniu tkanki miękiszowej liści, w wyniku czego powstają wyraźne, podłużne otwory wzdłuż nerwów w różnych partiach liścia. Szkody wyrządzane przez chrząszcze nie mają znaczenia gospodarczego.
Stadium szkodliwym o znaczeniu gospodarczym są larwy, które niszczą górną epidermę (skórkę) liścia i tkankę miękiszową, natomiast skórka dolna pozostaje nieuszkodzona. Po pewnym czasie dolna skórka blaszki liściowej zasycha i bieleje. W wyniku żerowania skrzypionek liście zbóż zabrudzone są lepką substancją i kałem larw. Najgorsze jest to, że larwy powodują największe uszkodzenia na najważniejszych liściach – podflagowym i flagowym.
Naukowcy szacują, że jedna larwa skrzypionki może zniszczyć do 3,5 cm2 powierzchni liścia. Kilka larw na liściu jest w stanie zeskrobać cały miękisz. Biorąc pod uwagę fakt, że w sprzyjających warunkach jedna samica skrzypionki może złożyć nawet do 300 jaj, zagrożenie jest olbrzymie.
r e k l a m a
Śledzimy chrząszcze, zwalczamy larwy
Kiedy chrząszcze odbywają żer regeneracyjny i kopulują ze sobą, należy systematycznie dokonywać obserwacji. Stwierdzenie 10–15 chrząszczy na 1m2 w uprawach pszenicy ozimej daje podstawę do przewidywania większej liczebności larw na plantacji. Powtórną lustrację należy przeprowadzić w czasie wylęgu larw. Powinna ona dać odpowiedź co do lokalizacji miejsca masowego ich wystąpienia i szacunkowej liczebności. W tym celu należy, w zależności od wielkości pola, analizować od 100 do 150 źdźbeł w różnych punktach pola (po 10 źdźbeł wybranych losowo z każdego punktu).
Decyzję o potrzebie chemicznego zwalczania należy podejmować indywidualnie dla każdej plantacji, uwzględniając ekonomiczny próg szkodliwości. W przypadku skrzypionek wynosi on:
1–2 larwy na 1 źdźble pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i żyta,
1 larwa na 2–3 źdźbła jęczmienia ozimego i jarego, pszenicy jarej, pszenżyta jarego i owsa.
Ograniczać w czasie
masowego wylęgu
Według zaleceń IOR – PIB w Poznaniu, zwalczanie skrzypionek przeprowadza się w okresie, kiedy na plantacjach zbóż następuje masowy wylęg larw z masowo składanych jaj i jednocześnie obserwowane są larwy obu gatunków wielkości około 4 mm z najwcześniej złożonych jaj. Oba stadia rozwojowe określają optymalny termin zwalczania skrzypionek.
W zwalczaniu szkodników roślin ważnym zagadnieniem jest poszanowanie środowiska i ochrona sprzymierzeńców rolnika – naturalnych wrogów szkodników. To ważne również przy zwalczaniu skrzypionek. Dlatego, nie należy podejmować zabiegów, jeżeli pojaw szkodnika nie jest liczny i towarzyszy mu pojaw gatunków pożytecznych.
Zawsze przed decyzją o zabiegu chemicznym warto uwzględnić ograniczenie powierzchni zabiegu do zabiegów brzegowych lub punktowych, jeżeli szkodnik nie występuje na całej plantacji. Zalecane jest stosowanie mieszanin środków ochrony roślin i nawozów płynnych (przebadanych połączeń), co ogranicza liczbę wjazdów na pole i zmniejsza mechaniczne uszkadzanie roślin. Trzeba chronić gatunki pożyteczne poprzez unikanie stosowania insektycydów o szerokim spektrum działania i zastępować je środkami selektywnymi.
Należy też prawidłowo dobierać termin zabiegu, tak aby nie powodować wysokiej śmiertelności owadów. Jeżeli nie mamy innego wyjścia i konieczny jest oprysk – bardzo ważne jest dokładne zapoznanie się z treścią etykiety – instrukcji stosowania dołączonej do każdego środka ochrony roślin i przestrzeganie informacji w niej zawartych. Okres prewencji dla pszczół jest informacją o oddziaływaniu środka także na inne owady pożyteczne.
