Ważnym czynnikiem warunkującym dobre wyniki produkcyjne jest odpowiednio rozwinięty przewód pokarmowy. Za prawidłowe wchłanianie składników odpowiadają właściwie wykształcone kosmki jelitowe pokrywające powierzchnię jelit. Niedorozwój tych struktur jest przyczyną niskich przyrostów oraz upadków prosiąt, co w konsekwencji powoduje straty ekonomiczne w czasie całego tuczu. Jedną z przyczyn problemów jest brak naturalnej flory bakteryjnej u prosiąt, która korzystnie wpływa na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Jednocześnie uniemożliwia zasiedlanie i rozprzestrzenianie się w jelitach bakterii chorobotwórczych, których obecność zwiększa podatność na zakażenia i zaburzenia trawienia.
Zwłaszcza w okresie poodsadzeniowym występuje spadek odporności, który także przyczynia się do rozwoju patogenów. Konieczne jest wówczas podawanie dodatków paszowych stymulujących rozwój korzystnej flory bakteryjnej jelit, które jednocześnie poprawią ogólny stan zdrowia. W optymalnych warunkach odbudowa uszkodzonych kosmków jelitowych następuje po 5–7 dniach od odsadzenia, jednak w wyniku braku odporności często dochodzi do ich uszkodzenia przez bytujące w przewodzie pokarmowym bakterie, co prowadzi do wystąpienia biegunki.
Zaobserwowano, że około 50% prosiąt pobiera pierwszy raz paszę w ciągu 24 godzin od odsadzenia, a dla 10% okres głodowania przedłuża się nawet ponad 48 godzin. W tym czasie organizm zmuszony jest do korzystania z własnych rezerw. Niewielkie pobranie paszy wpływa na zanik kosmków jelitowych pokrywających jelito cienkie, co powoduje zmniejszenie powierzchni wchłaniania składników pokarmowych.
Maślany działają zbyt wcześnie?
Kwasy organiczne należą do substancji, które w przewodzie pokarmowym tworzą warunki sprzyjające rozwojowi pożytecznych bakterii kwasu mlekowego, natomiast hamują rozwój chorobotwórczych bakterii beztlenowych. Kwasy organiczne mają właściwości zakwaszające, które zależą od zdolności do oddawania jonów wodorowych. Uwalniane jony wodoru obniżają pH treści pokarmowej, co niweluje skutki buforowania paszy w żołądku i stwarza niekorzystne warunki dla rozmnażania mikroflory chorobotwórczej. Z kolei niskie pH jest korzystne dla pożytecznej mikro flory jelitowej, która rozwija się w kwaśnym środowisku. Zakwaszenie treści jelitowej do pH równego 4 wzmaga wydzielanie enzymów trawiennych, w tym pepsyny rozkładającej białko paszy.
Przyspieszenie rozwoju struktur przewodu pokarmowego pozwala zapewnić dobry start prosiętom, przyspieszając ich wzrost i rozwój. Prawidłowo zbudowany przewód pokarmowy stanowi podstawę efektywnej produkcji. Dobrym rozwiązaniem w dobie wycofywania leczniczego tlenku cynku wydają się mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych. W efekcie ich działania można zauważyć poprawę pobrania paszy oraz większe przyrosty dzienne będące wynikiem dobrze rozwiniętej powierzchni chłonnej jelit.
Kwas masłowy to krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy, który jest naturalnie produkowany przez bakterie występujące w jelicie ślepym oraz grubym i korzystnie wpływa na stan przewodu pokarmowego i wzrost wydajności, zwłaszcza u młodych zwierząt. W warunkach naturalnych kwas masłowy i jego pochodne powstają w trakcie przemian metabolicznych jako produkty końcowe bakteryjnego rozkładu włókna w okrężnicy. Do działania kwasu masłowego zalicza się pobudzanie wydzielania enzymów i stabilizowanie mikroflory, co ma wpływ na lepszą strawność składników odżywczych i obronę przed kolonizacją niepożądanych bakterii. W związku z tym obserwuje się poprawę wyników produkcyjnych, zwłaszcza w nieoptymalnych warunkach utrzymania. Pochodne kwasu masłowego wykazują także działanie przeciwzapalne, stymulują transport elektrolitów przez okrężnicę, co zwiększa wchłanianie i zapobiega biegunkom.
Na rynku dostępnych jest kilka form kwasu masłowego opracowanych w celu zwiększenia skuteczności działania w przewodzie pokarmowym i ograniczania ich nieprzyjemnego zapachu. Sole kwasu masłowego są wchłaniane w górnej części przewodu pokarmowego, co jest niekorzystne, ponieważ chorobotwórcze bakterie kolonizują niżej położone jelito ślepe i okrężnicę. Najczęstszym sposobem radzenia sobie z tym problemem jest mikrokapsułkowanie takich produktów lub powlekanie tłuszczem. Sole kwasu masłowego są uwalniane wówczas w momencie, gdy ich otoczka jest rozkładana przez lipazę w jelicie cienkim. W przypadku słabego pokrycia substancją czynną prawdopodobnie uwalniają się zbyt wcześnie, a gdy są odpowiednio pokryte, ilość kwasu masłowego w produkcie może być stosunkowo niewielka. Kwas masłowy w postaci glicerydów zawiera stosunkowo dużą ilość kwasu, dzięki czemu może dotrzeć do dolnych części przewodu pokarmowego i być bardzo dobrym rozwiązaniem na wszelkie zaburzenia trawienne.
Eliminują złe bakterie
Glicerydy kwasów tłuszczowych należą do lipidów właściwych. Z chemicznego punktu widzenia są to estry średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz glicerolu. Lipidy stanowią część błon biologicznych, pełnią funkcję strukturalną oraz są magazynem energii dla organizmu. Występują we wszystkich komórkach żywych organizmów. Monogliceryd kwasu masłowego wspomaga rozbudowę struktur przewodu pokarmowego, pobudza rozwój kosmków jelitowych poprzez wydłużenie pojedynczych kosmków oraz zwiększenie ich liczby.
Stwierdzono znaczący wpływ glicerydów kwasu masłowego na różnorodność populacji bakterii zasiedlających jelito ślepe, wykazując, że były one w stanie dotrzeć do dolnej części układu pokarmowego. Liczebność szczepów pożytecznych bakterii znacznie wzrosła, a związane z tym korzyści wiązały się z konkurowaniem z bakteriami chorobotwórczymi o składniki pokarmowe i miejsca kolonizacji oraz produkcją lotnych kwasów tłuszczowych, które zapewniają organizmowi energię metaboliczną.
Badania przeprowadzone na trzodzie chlewnej i drobiu pokazały, że działanie antybakteryjne glicerydów kwasu masłowego jest dużo większe niż samego kwasu masłowego. Udowodniono to wobec salmonelli, Clostridium, Escherichia coli czy Brachispira.
Alternatywa dla tlenku cynku
W przypadku drobiu, oprócz udowodnionego wpływu kwasu masłowego na zdrowie jelit i tempo wzrostu w czasie odchowu, zaobserwowano, że dodatek glicerydów do paszy nie tylko poprawił końcową masę ciała brojlerów i ich tempo wzrostu, ale także ograniczał masę tłuszczu brzusznego. Glicerydy kwasu masłowego ograniczały skutecznie odkładanie się tłuszczu w organizmie brojlerów poprzez regulację ekspresji genów biorących udział w takich procesach, jak transport lipidów i kwasów tłuszczowych, utlenianie kwasów tłuszczowych i metabolizm cholesterolu. Podkreślono również, że wpływają na przemianę lipidów. Dodawanie do paszy glicerydu kwasu masłowego spowodowało zmniejszenie tłuszczu w jamie brzusznej i zwiększyło masę mięśni piersiowych u pięciotygodniowych brojlerów.
Stwierdzono, że glicerydy kwasu masłowego bardzo skutecznie wspomagają stan zdrowotny jelit zarówno poprzez poprawę ich integralności, przyspieszenie gojenia się ran, jak i w wyniku zwiększenia różnorodności zasiedlającej je mikroflory. W przypadku świń pomagają zredukować upadki i biegunki oraz zmniejszyć wykorzystanie antybiotyków. Ponieważ obecnie coraz więcej szczepów bakterii jest opornych na leczenie antybiotykami i dąży się do ograniczenia ich stosowania, rozwiązaniem staje się stymulacja naturalnej odporności zwierząt. Zastosowanie pochodnych kwasu masłowego zwiększa odporność wrodzoną i może być strategią w zwalczaniu infekcji wywołanych przez bakterie oporne na antybiotyki. W trakcie badań zauważono zmniejszenie populacji bakterii z rodzaju Escherichia coli oraz Clostridium w okrężnicy, co ograniczyło częstotliwość występowania biegunek u odsadzonych prosiąt.
Glicerydy kwasu masłowego można stosować, aby zapobiegać problemom zdrowotnym i konieczności podawania antybiotyków, ale również zamiast leczniczego tlenku cynku. Uzyskuje się bardzo dobre rezultaty w odchowalni oraz poprawia zdrowie prosiąt. Tlenek cynku stosowany w dużych ilościach może bowiem wywierać niekorzystny wpływ na młode zwierzęta. Udowodniono związek między podawaniem prosiętom tlenku cynku w okresie odsadzania a późniejszym występowaniem poodsadzeniowego wielonarządowego zespołu wyniszczającego (PMWS). Nagromadzenie cynku w wątrobie sprzyja bowiem rozwojowi cirkowirusów. Przy ustalaniu skutecznej dawki dodatków paszowych zawierających glicerydy kwasu masłowego należy zawsze brać pod uwagę pobieranie paszy przez zwierzęta, gdyż w czasie choroby może być ono zmniejszone, a co za tym idzie – skuteczna dawka kwasu masłowego niewystarczająca.
Dominika Stancelewska
r e k l a m a
