Przypomnijmy, iż o premię dla młodego rolnika, która wynosi 150 tys. zł, może wystąpić rolnik, który ma nie więcej niż 40 lat i przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy, lecz nie wcześniej niż w okresie 24 miesięcy rozpoczął prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwie o powierzchni użytków rolnych wynoszącej co najmniej 1 ha (wyjątki dotyczące niepełnoletności i dziedziczenia). Wnioskujący nie mógł przed dniem, w którym stał się właścicielem lub np. dzierżawcą 1 ha użytków rolnych, posiadać zwierząt gospodarskich objętych obowiązkiem zgłoszenia. Nie mógł też wystąpić o płatności bezpośrednie oraz o inną pomoc finansową dla rolników oraz prowadzić działu specjalnego produkcji rolnej.
Premia w całości musi zostać przeznaczona na prowadzoną działalność rolniczą lub przygotowanie do sprzedaży produktów wytwarzanych w gospodarstwie. Ponadto 70% pomocy trzeba przeznaczyć na inwestycje w środki trwałe. W terminie 9 miesięcy od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy rolnik musi być ubezpieczony w KRUS z mocy ustawy w pełnym zakresie jako rolnik.
Z kolei premia na restrukturyzację małego gospodarstwa (60 tys. zł) może być przyznana rolnikowi, jeżeli m.in. prowadzi działalność rolniczą w celach zarobkowych. Oznacza to, że dochody lub przychody z rolnictwa powinny stanowić co najmniej 25% jego wszystkich dochodów lub przychodów.
Uzyskanie tej pomocy nie jest uzależnione od bycia w KRUS, rolnik może więc być ubezpieczony także w ZUS. Podobnie jak premia dla młodego rolnika, również to wsparcie musi zostać w całości przeznaczone na działalność rolniczą lub przygotowanie do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie, jednak inwestycje w środki trwałe muszą pochłonąć tutaj aż 80% wsparcia.
Zmiany w młodym i restrukturyzacji
Na początku grudnia ub.r. weszły w życie przepisy, które uzależniają przyznanie premii i wypłaty pierwszej raty pomocy dla młodych rolników oraz na restrukturyzację małego gospodarstwa od konieczności dokonania oceny oddziaływania na środowisko oraz wymogu dołączenia do wniosku o płatność pierwszej raty ostatecznej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Dotyczy to jednak sytuacji, w których uzyskanie takiej decyzji jest wymagane. Na stronie internetowej Agencji znajduje się podręcznik dla wnioskodawców oraz beneficjentów dotyczący oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć objętych biznesplanem w ramach PROW 2014–2020. Można tam sprawdzić, czy dane przedsięwzięcie będzie wymagało uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Ponadto w przypadku obu rodzajów pomocy w ubiegłym roku zmieniły się też przepisy dotyczące złagodzenia sankcji finansowych nakładanych w sytuacji niespełnienia warunku prowadzenia gospodarstwa zgodnie z zaplanowaną w biznesplanie strukturą produkcji. Wprowadzono zmianę polegającą na tym, że warunek dotyczący realizacji biznesplanu zgodnie ze strukturą produkcji zostanie uznany za spełniony również w przypadku, gdy struktura produkcji w okresie docelowym będzie różnić się od struktury produkcji określonej w biznesplanie (w opisie docelowej sytuacji gospodarstwa) w taki sposób, że spowoduje zmianę kierunku produkcji.
Zastosowanie tego rozwiązania będzie możliwe jedynie w sytuacji, gdy elementy biznesplanu nadal pozostają racjonalne i uzasadnione oraz osiągnięto odpowiedni wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa. Zapobiegnie to sytuacji, w której rolnik musiał oddawać pieniądze, jeśli określona w okresie docelowym struktura produkcji zmieniła się w niewielkim stopniu, np. o 1–2 sztuki czy 2 ary. Beneficjenci często nie byli świadomi tego, że np. większa niż zaplanowana liczba urodzeń zwierząt spowoduje zmianę kierunku produkcji i nie zwracali się do Agencji z wnioskiem o zgodę na taką zmianę. W konsekwencji nakładane były na nich sankcje w postaci zwrotu stu procent pierwszej raty pomocy i odmowy wypłaty drugiej raty pomocy.
Od czerwca ubiegłego roku w ramach „Premii dla młodych rolników” za spełniającego kwalifikacje uznaje się też technika turystyki na obszarach wiejskich, a nowymi dokumentami potwierdzającymi kwalifikacje są dyplom zawodowy, certyfikat kwalifikacji zawodowej czy świadectwo czeladnicze w zawodzie mechanik – operator pojazdów i maszyn rolniczych.
Tak ma być od 2023 roku
Należy się zastanowić, czy warto korzystać jeszcze z premii dla młodego rolnika oraz restrukturyzacji małych gospodarstw na starych zasadach, czy może poczekać, aż wejdzie w życie Plan Strategiczny. Te dwa działania zostały bowiem w nim uwzględnione. Polski Plan Strategiczny obecnie jest weryfikowany przez unijnych urzędników. Zgodnie z założeniami powinien być wdrożony w życie w 2023 roku. Żeby nabory mogły wystartować, muszą być przygotowane jeszcze odpowiednie akty wykonawcze. Nie ma więc pewności, czy nabory ruszą w terminie.
Premia dla młodego rolnika będzie wynosiła 200 tys. zł, a wymogi dotyczące jej przyznania na pierwszy rzut oka będą zbliżone do obecnych. Łącznie z tym, iż rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej (w gospodarstwie rolnym) nie może nastąpić wcześniej niż w okresie 24 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy. W sytuacji dość dużego zamieszania na rynkach rolnych i niepewności co do opłacalności może warto poczekać z przekazywaniem gruntów następcy.
Młody rolnik od dnia przyznania pomocy będzie miał 12 miesięcy (obecnie 9) na rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwie jako kierujący o powierzchni użytków rolnych równej co najmniej średniej wojewódzkiej lub krajowej (tej niższej) lub o wielkości ekonomicznej równej co najmniej 15 tys. euro. Powierzchnia użytków rolnych tego gospodarstwa nie może przekraczać 300 ha, a jego wielkość ekonomiczna – 150 tys. euro. Jak na razie, nie wskazano w ogólnych warunkach przyznania tej pomocy, aby była ona powiązana z koniecznością ubezpieczenia w KRUS. Aczkolwiek młody rolnik będzie zobowiązany do utrzymania osiągniętego wzrostu wielkości ekonomicznej i osiągniętego co najmniej 60-procentowego udziału przychodów uzyskiwanych w związku z prowadzoną w gospodarstwie rolnym działalnością rolniczą we wszystkich przychodach beneficjenta przynajmniej do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy.
W przypadku restrukturyzacji małego gospodarstwa premię zastąpi płatność ryczałtowa wypłacana w dwóch ratach. Wysokość ryczałtu, maksymalnie 85% kosztów operacji, wyniesie 150 tys. zł (gospodarstwa rozpoczynające działalność w zakresie rolniczego handlu detalicznego, sprzedaż bezpośrednia, dostawy bezpośrednie) albo 100 tys. zł (dla pozostałych). O tę płatność będą mogli wystąpić rolnicy posiadający gospodarstwo o wielkości ekonomicznej poniżej 25 tys. euro, tj. o 12 tys. euro więcej niż obecnie. Wypłata ryczałtu będzie uzależniona od osiągnięcia wzrostu wartości sprzedaży produktów z gospodarstwa co najmniej o 30% (w stosunku do wartości bazowej) oraz utrzymania osiągniętego poziomu przychodu co najmniej do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy.
Modernizacja gospodarstw
Jeśli chodzi o wsparcie z „Modernizacji gospodarstw rolnych”, to na rozwój produkcji prosiąt (obszar a) – maksymalne dofinansowanie wynosi 900 tys. zł. Pomoc przyznaje się, jeżeli wielkość ekonomiczna gospodarstwa jest nie mniejsza niż 13 tys. euro i nie większa niż 250 tys. euro. W wyniku tego wsparcia liczba loch powinna wzrosnąć do co najmniej 50. Trudno w obecnych warunkach rynkowych zachęcać rolników do inwestowania w rozwój produkcji prosiąt. W Planie Strategicznym przewidziano wsparcie dla produkcji prosiąt w wysokości maksymalnie 1 mln zł w ramach działania „Inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność (dotacje)”. Kładzie ono nacisk na budowę lub modernizację obiektów z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. W tym również w miarę możliwości ograniczających szkodliwy wpływ rolnictwa na środowisko, energooszczędnych, niskoemisyjnych (wraz z wyposażeniem tych obiektów). Wspierane będą tutaj też rozwiązania rolnictwa precyzyjnego. Inwestycja musi doprowadzić, podobnie jak w przypadku obecnej modernizacji, do wzrostu wartości dodanej brutto (GVA) w gospodarstwie co najmniej o 10% w odniesieniu do roku bazowego w ciągu 5 lat od dnia przyznania pomocy. Dofinansowanie wyniesie 65% kosztów, jeśli będą ją realizować młodzi rolnicy, oraz 45% w przypadku pozostałych inwestycji.
Oprócz zapowiadanego na marzec naboru z „Modernizacji gospodarstw rolnych” w obszarze nawadniania ma on odbyć się też we wrześniu. Wydaje się, że będzie to ostatni nabór na tego typu działanie, w Planie Strategicznym nie przewidziano bowiem takiego wsparcia. Pomoc w wysokości do 100 tys. zł można przeznaczyć na wykonanie ujęć wody, zakupu nowych maszyn i urządzeń oraz budowy albo zakupu elementów infrastruktury technicznej niezbędnych do nawadniania w gospodarstwie.
Magdalena Szymańska
